mirror strony skarabo.net        

audioretro.pl

 Strona  audioretro.pl  jest stroną hobbystyczną, więc nie wykorzystuję ciasteczek zapisanych na Twoim komputerze. Ale oczywiście w każdej chwili możesz je wyłączyć w swojej przeglądarce.

projekty audio  >> nie tylko moje >
  I Circlotron I słuchawkowiec lampowy I słuchawkowiec OTL I buforek  I tuning gramofonu I preamp lampowy I wzmacniacz SE I 

Lampowy wzmacniacz słuchawkowy 

Od pewnego czasu interesuję się lampowymi układami audio. Przeglądając liczne strony internetowe znalazłem wiele ciekawych urządzeń wykonanych przez amatorów "lampowego brzmienia". Zainspirowany tymi konstrukcjami postanowiłem zbudować wzmacniacz słuchawkowy oparty na podwójnej triodzie małej mocy ECC83, oraz mocniejszej, podwójnej triodzie produkcji (jeszcze) radzieckiej - 6N13S. Początkowo planowałem układ OTL, czyli bez transformatorów wyjściowych. Jednak szybko przekonałem się, że posiadane słuchawki o impedancji 32 Ohm stanowią zbyt duże obciążenie dla takiej konfiguracji. Występowały duże zniekształcenia sygnału przy większych poziomach głośności. Pomyślałem, by zastosować transformatory głośnikowe ZATRA TG 25-2-666 wykorzystywane niegdyś w telewizorach lampowych. Zmodyfikowałem układ i okazało się że transformatory dobrze współpracują ze słuchawkami. Próbowałem nawet podłączyć do nich kolumny (Bolero 200) i przy umiarkowanej głośności nieźle dawały sobie radę. 

Opis wzmacniacza

Schemat przedstawia aktualną wersję wzmacniacza. Ponieważ w obudowie każdej z lamp znajdują się dwie triody, do zbudowania stereofonicznego wzmacniacza słuchawkowego wystarczą dwie lampy: jako lampa przedwzmacniacza, ECC83, a jako lampa mocy, 6N13S. Na schemacie pokazany jest jeden kanał - drugi oczywiście jest identyczny. Jak widzimy, układ wzmacniacza jest bardzo prosty. Sygnał wejściowy przez potencjometr P podawany jest wprost na siatkę lampy L1 (połówka ECC83), by po wzmocnieniu, przez kondensator separujący przedostawać się na siatkę lampy L2 (połówka 6N13S). Obciążeniem tej lampy jest transformator głośnikowy. Transformator  TG 25 był stosowany w telewizorach lampowych, polskiej produkcji. Ma moc 2.5 W, co w zupełności wystarcza do wysterowania słuchawek, a nawet głośników niewielkiej mocy. Z uzwojenia wtórnego tego transformatora sygnał podawany jest na słuchawki. Obie lampy pracują w układzie Wspólna Katoda, z tym że obciążeniem lampy pierwszej jest rezystor R6, a lampy końcowej - transformator. Rezystor katodowy R3 ustala prąd anodowy lampy L1, natomiast rezystor R5 ustala prąd anodowy lampy drugiej. Rezystory katodowe są zbocznikowane kondensatorami elektrolitycznymi C4, C5, o dużej pojemności  (220 mikroF/35V) w celu uniknięcia sprzężenia zwrotnego występującego na rezystorach katodowych (dla prądu zmiennego) i zwiększenia wzmocnienia. Rezystor R4 polaryzuje siatkę lampy L2, natomiast polaryzację siatki lampy L1 zapewnia oczywiście potencjometr P. By zakończyć opis wzmacniacza dodam, iż rezystor R7 oprócz redukcji napięcia anodowego podawanego na lampę L1, tworzy wraz z kondensatorami C6 i C7  filtr odsprzęgający zasilanie tej lampy, co zapobiega wzbudzaniu się układu. Wzmacniacz pracuje w klasie A.

O lampach

Jako lampę wstępną zastosowałem popularną triodę małej mocy ECC83. Ma ona duże wzmocnienie (ok. 100), duży opór wewnętrzny i (niestety) niewielki prąd anodowy. Ze względu na duże wzmocnienie jest chętnie stosowana w wielu układach audio. Do zasilania żarzenia można stosować dwa napięcia - 6,3 V lub 12,6 V. By zasilać napięciem 12.6 V, napięcie żarzenia należy podawać na nóżki 4 i 5 (grzejniki połączone szeregowo). Jeśli do dyspozycji mamy napięcie 6,3 V, grzejniki łączymy równolegle, zwierając nóżki 4 i 5 ze sobą, i podając napięcie także na nóżkę 9. Lampa pobiera 150 mA prądu żarzenia przy zasilaniu 12,6 V, lub 300 mA przy zasilaniu napięciem 6,3 V. Tego typu lampa wymaga podstawki typu "noval" (9 nóżek). 
Jako lampę końcową zastosowałem niskonapięciową, podwójną triodę mocy, produkcji radzieckiej 6N13S (oznaczenie rosyjskie 6H13C). Jest to dość popularna lampa, można ją kupić za stosunkowo niewielką cenę - czasem poniżej 20 zł. Lampa ta zawiera w szklanej obudowie dwie triody o mocy ok. 13 W każda. Można ją zasilać  niskim napięciem anodowym 90 V i daje spory jak na lampę, prąd anodowy - 70-90 mA (z każdej triody). Nie ma dużego współczynnika wzmocnienia, tylko 2,5. 
Napięcie żarzenia to 6,3 V, natomiast wymagany prąd żarzenia jest dość duży, bo aż 2,5 A. Lampa mocno się grzeje, pamiętajmy o tym podczas planowania wzmacniacza. Do tej lampy stosuje się podstawki typu "oktal" (8 nóżek). 

Rysunek z lewej, schemat lampy ECC83, z prawej - 6N13S. Widok od dołu lamp.

Zasilacz

Do zasilania układu użyłem transformatora typu TS 20/60/nn/01, który przewinąłem tak, by uzyskać na wyjściu odpowiednio : 6,3V 3A, oraz 180V, 250mA. Umieściłem go w osłonie z blachy, by zmniejszyć wpływ pola magnetycznego na pozostałe części układu. 
Układ zasilacza jest bardzo prosty. Żarzenie lamp odbywa się za pomocą napięcia zmiennego 6,3V. Rezystory R8 i R9 symetryzują napięcie, dzięki czemu zmniejsza się przydźwięk sieciowy przedostający się do układu wzmacniacza przez układ żarzenia lamp. Dioda elektroluminescencyjna D sygnalizuje pracę wzmacniacza. Stałe napięcie anodowe (+Uz) uzyskuje się po wyprostowaniu napięcia zmiennego 180 V (mostek prostowniczy M) i odfiltrowaniu przez filtr RC, składający się z kondensatorów wysokonapięciowych C1, C2 i C3 oraz rezystora R1. Rezystor R2 rozładowuje kondensatory po wyłączeniu zasilania. Napięcie anodowe włączane jest po upływie 1 minuty poprzez układ czasowy (NE555), oraz przekaźnik (nie pokazane na schemacie). Można je włączać ręcznie oddzielnym wyłącznikiem W1 zainstalowanym  tuż za uzwojeniem wtórnym napięcia anodowego. Elementy toru audio zmontowane zostały metodą przestrzenną, a zasilacz i timer na płytce drukowanej. 

Obudowa. 

Obudowę wykonałem z drewna (szkielet konstrukcji), oraz laminatu przeznaczonego do obwodów drukowanych. Mimo innego przeznaczenia, doskonale nadaje się on do wykonywania niewielkich konstrukcji. Jest sztywny, dobrze się obrabia, oraz daje się łączyć za pomocą lutowania. Zbudowanie "pudełka" tą metodą jest bardzo proste i stosunkowo szybkie. Dodatkowo, obudowa z laminatu ma właściwości ekranujące. 
Całość wykończyłem czarną, matową okleiną samoprzylepną. Jak widać na zdjęciu mimo prostoty wykonania, obudowa wzmacniacza jest estetyczna.
Na przednim panelu umieściłem wyłącznik zasilania, słuchawkowe gniazdo typu "Jack", dwie diody sygnalizacyjne (sygnalizują, pierwsza pracę zasilania żarzenia, a druga włączenie napięcia anodowego), oraz potencjometr głośności. Z boku obudowy umieściłem gniazda wejściowe  typu "cinch" (zobacz zdjęcie na początku strony).
W "puszce" za lampami znajdują się transformatory głośnikowe, umieszczone tak by wzajemny wpływ pola magnetycznego był jak najmniejszy. Sprowadza się to do tego, że jeden z transformatorów jest obrócony względem drugiego o 90⁰.
Pozostałe elementy znajdują się w dolnej części obudowy. Zdjęcie pokazuje rozmieszczenie elementów w tej właśnie części obudowy. U dołu, z prawej - toroidalny transformator zasilający, ponad nim - płytka zasilacza i timera. Zamiast timera i przekaźnika można zastosować wyłącznik W1, chociaż nic nie stoi na przeszkodzie by zbudować dowolny układ czasowy i "zautomatyzować" włączanie napięcia anodowego, tak jak ja to zrobiłem.

Mariusz Jeleń

Spis elementów (bez timera)

Mariusz Jeleń.

Kontakt:

  jelmar(małpa)op.pl

 Gdy zechcesz do mnie napisać, w adresie zamiast (małpa) wpisz @, oczywiście. 

Bezpieczeństwo:

Zanim zaczniesz pracować z wysokimi napięciami, poczytaj o skutkach działania prądu na organizm człowieka na stronie "Bezpiecznie!"

Bądź ostrożny! Zawsze pracuj uważnie i z wyobraźnią.

Urządzenia elektroniczne zwykle są zasilane z sieci 230V. 
Napięcie sieciowe jest niebezpieczne, dlatego stosuj przemyślane rozwiązania swoich konstrukcji tak, by nie narazić siebie i innych użytkowników na porażenie prądem elektrycznym!   

W urządzeniach lampowych występują wysokie napięcia. Wszelkich regulacji dokonuj przy wyłączonym zasilaniu i po rozładowaniu kondensatorów wysokonapięciowych!

Lampy i niektóre rezystory rozgrzewają się do wysokiej temperatury. Łatwo o poparzenie!

projekty audio  >> nie tylko moje >
  I Circlotron I słuchawkowiec lampowy I słuchawkowiec OTL I buforek  I tuning gramofonu I preamp lampowy I wzmacniacz SE I 

powrót do góry >

I strona główna I audio retro I projekty audio I w wolnym czasie I warto odwiedzić I