Strona audioretro.pl jest stroną hobbystyczną, więc nie wykorzystuję ciasteczek zapisanych na Twoim komputerze. Ale oczywiście w każdej chwili możesz je wyłączyć w swojej przeglądarce.
projekty audio >> nie tylko lampowe > I bezpiecznie! I zasilacz preampa I wzmacniacz na LM I hybryda słuchawkowa I opóźniacz I ładowarka I płytka drukowana I akumulatory żelowe I porady I oscyloskop I pomiary oscyloskopem I pomiary programem I
Wysokie napięcie jest niebezpieczne! Każdy konstruktor-elektronik wcześniej czy później spotka się z nieprzyjemnymi konsekwencjami działania prądu elektrycznego. Pół biedy, jeżeli będzie to uszkodzony tranzystor czy układ scalony, wybuchnie kondensator elektrolityczny czy po pokoju rozejdzie się nieprzyjemny swąd spalonej izolacji. Gorzej, jeżeli konstruktor, czy ktoś z jego otoczenia zostanie "potraktowany" wysokim napięciem. Ponieważ takie działanie może być niebezpieczna dla zdrowia, a nawet życia osoby, KONIECZNIE należy zachować pewne środki ostrożności by unikać porażenia prądem o wysokim napięciu. Zasada 1 - włącz myślenie Podczas pracy z prądem elektrycznym musimy mieć "włączoną" wyobraźnię, by przewidywać konsekwencję swoich działań. Pracujmy uważnie, bez pośpiechu, unikając bałaganu i prowizorki. Wszelkie przeróbki i poprawki dokonujemy przy wyłączonym zasilaniu i po rozładowaniu kondensatorów wysokonapięciowych. Starajmy się przemyśleć konstrukcję, a podczas montażu gotowych projektów warto przeczytać dokładnie opis, przestudiować schematy, tak, by poznać działanie urządzenia i ewentualne zagrożenia. Zasada 2 - stosuj odpowiednie materiały i elementy Jeżeli urządzenie jest zasilane wyższymi napięciami, elementy użyte do jego budowy muszą charakteryzować się parametrami adekwatnymi do tych napięć (z pewnym nawet zapasem), czyli odpowiednio wysokie napięcia pracy elementów, odporna na przebicie izolacja przewodów, bezpieczna obudowa itp. Urządzenia i elementy składowe które kupujemy, powinny mieć certyfikaty bezpieczeństwa. Urządzenia z certyfikatem w Europie oznaczone są europejskim znakiem bezpieczeństwa "CE". Każde urządzenie musi być zasilane, a często bywa zasilane niebezpiecznym napięciem sieciowym, 230V. By uniknąć przykrych wypadków, obwód zasilania sieciowego 230V musi być skonstruowany z zachowaniem właściwych środków bezpieczeństwa. Zasada 3 - prąd elektryczny przepływając przez ciało człowieka może być przyczyną porażenia, ale też może wywołać inne skutki. Pracując z wysokimi nawet napięciami pamiętajmy, że dotknięcie urządzenia pod wysokim nawet napięciem nie jest groźne pod jednym warunkiem - nie będzie przepływu prądu. Stąd doświadczeni elektronicy tak pracują z urządzeniami pod napięciem, by ciało nie tworzyło obwodu zamkniętego. Jednym słowem pracują "z jedną ręką w kieszeni". Wartość prądu, która jeszcze nie wywołuje niebezpiecznego dla zdrowia i życia migotania komór serca wynosi ok. 30 mA przy prądzie przemiennym i ok. 70 mA przy prądzie stałym. Odpowiada to napięciu dotykowemu (dopuszczalnemu długotrwale) o wartości 50 V przy prądzie przemiennym i 120 V przy prądzie stałym. W warunkach szczególnych zagrożeń (nietypowa wrażliwość danej osoby, mokre ciało, dotknięcie niektórymi, wrażliwymi częściami ciała) graniczne napięcia bezpieczne są jeszcze niższe i wynoszą 25 V lub nawet 12 V dla prądu przemiennego i 60 V lub 30 V dla prądu stałego. Warto o tym wiedzieć i o ile to możliwe budować takie urządzenia, które zasilane są bezpiecznym napięciem. Budując, naprawiając czy testując urządzenie zasilane energią elektryczną, narażeni jesteśmy nie tylko na porażenie prądem, ale także na inne niebezpieczeństwa jak: poparzenie, pożar, wybuch przegrzanego elementu (często wybuchają źle wlutowane kondensatory elektrolityczne), czy uszkodzenie ciała wywołane gwałtownym ruchem czy upadkiem pod wpływem często niegroźnego - wydawałoby się -"udaru" prądem. Pamiętajmy o tym. Porażenie prądem elektrycznym, nawet wydawałoby się niegroźne, może mieć skutki odłożone w czasie. Dlatego, w razie wątpliwości, KONIECZNIE skonsultuj się z lekarzem. Uważajmy na dzieci. U nich skutki mogą mieć groźniejszy przebieg! Poczytaj na temat udzielenia pierwszej pomocy na stronach: Poradnik Zdrowie czy ABC Zdrowie
Prąd elektryczny i jego działanie na organizm człowieka |
Praca przy obsłudze urządzeń i instalacji elektrycznych wiąże się z narażeniem na różnego rodzaju zagrożenia. Oddziaływanie prądu elektrycznego na organizm człowieka może być bezpośrednie, kiedy przez jego ciało przepływa prąd elektryczny, lub pośrednie, powodujące różnego rodzaju urazy termiczne, mechaniczne bądź inne, powstające bez przepływu prądu przez organizm. Zagrożenia są związane z możliwością porażenia prądem elektrycznym, pożaru, wybuchu, zatrucia w wyniku zastosowania w instalacjach i urządzeniach elektrycznych szkodliwych materiałów, olśnienia oczu wywołanego łukiem powstającym przy zwarciu elektrycznym, itp. Najpoważniejszym z zagrożeń, związanym ze stosowaniem energii elektrycznej jest zagrożenie porażeniem prądem elektrycznym. Niebezpieczeństwo porażenia prądem elektrycznym występuje we wszystkich urządzeniach elektrycznych, których napięcia robocze przekraczają wartości napięć bezpiecznych. Napięcia bezpieczne zostały podane poniżej: 1. Warunki normalne: prąd przemienny - 50V, prąd stały - 120V, 2. Warunki szczególne: prąd przemienny - 25V, prąd stały - 60V. Jak widzimy, prąd przemienny jest bardziej niebezpieczny, stąd graniczne, bezpieczne napięcia są o wiele niższe niż w przypadku napięć stałych. Co to są warunki normalne i szczególne? Warunki normalne dotyczą dorosłego człowieka o przeciętnej (statystycznie) oporności ciała ludzkiego (mierzonego względem ziemi, nie mniej niż 1000 omów), pracującego (przebywającego) w suchym otoczeniu, jak lokale mieszkalne, biura, sale widowiskowe, szpitalne itp. Warunki szczególne dotyczą osób przebywających lub pracujących w mocno wilgotnych pomieszczeniach, które to osoby mają niską oporność ciała, mniejszą niż 1000 omów (dzieci mają niską oporność ciała!), lub gdy kontakt z elementami o wysokim napięciu następuje częściami ciała o dużej wilgotności lub wrażliwości (np. twarzą). Do środowisk szczególnych zalicza się m. in.: tereny otwarte, łazienki, natryski, pomieszczenia o wilgotności większej niż 75%, o wysokiej (powyżej 35 st. C) lub niskiej (poniżej -5 st. C) temperaturze otoczenia. Dodatkowo wyróżnia się warunki środowiskowe specjalne, np. baseny kąpielowe lub wnętrza metalowych zbiorników, dla których dopuszczalne wartości napięć rażeniowych dotykowych powinny być jeszcze mniejsze. PorażeniePorażenie może nastąpić w sytuacji, gdy człowiek dotyka części czynnej, czyli takiego przewodzącego elementu, który w normalnych warunkach pracy urządzenia znajduje się pod napięciem. Inną możliwą przyczyną porażenia może być tzw. dotyk pośredni, polegający na dotyku do przewodzącego elementu (np. obudowy) nie stanowiącego części obwodu elektrycznego, na którym niespodziewanie pojawiło się napięcie dotykowe powstałe np. wskutek uszkodzenia izolacji stanowiącej ochronę podstawową. Oddziaływanie prądu elektrycznego na organizm ludzki Prąd przemienny o częstotliwości 50 Hz i napięciu 400/230 V jest najbardziej rozpowszechnionym środkiem przenoszenia energii elektrycznej w Polsce i większości krajów Europy (nie we wszystkich, zobacz: http://www.cyfronika.com.pl/standardy-ac-wold.htm). Z tego powodu większość porażeń i oparzeń ludzi prądem elektrycznym, nazywanych wypadkami elektrycznymi, występuje przy styczności człowieka z urządzeniami prądu przemiennego, przy czym najczęstsze są rażenia na drodze ręka - nogi lub ręka - ręka. Ponadto prąd przemienny o częstotliwości od 15 do 100 Hz powoduje najgroźniejsze dla życia reakcje organizmu. Działanie prądu elektrycznego na organizm ludzki może być pośrednie lub bezpośrednie. Działanie pośrednie, powstające bez przepływu prądu przez ciało człowieka, powoduje takie urazy, jak: - oparzenia ciała wskutek pożarów wywołanych zwarciem elektrycznym lub spowodowane dotknięciem do nagrzanych elementów - groźne dla życia oparzenia ciała łukiem elektrycznym, a także metalizacja skóry spowodowana osadzaniem się roztopionych cząstek metalu - uszkodzenia wzroku wskutek dużej jaskrawości łuku elektrycznego - uszkodzenia mechaniczne ciała w wyniku upadku z wysokości, upuszczenia trzymanego przedmiotu itp.Działanie bezpośrednie - porażenie elektryczne wskutek przepływu prądu elektrycznego przez ciało ludzkie (tzw. prądu rażeniowego) może wywołać wiele zmian fizycznych, chemicznych i biologicznych w organizmie (a nawet śmierć człowieka) poprzez oddziaływanie na układ nerwowy oraz w wyniku elektrolizy krwi i płynów fizjologicznych. Porażenie elektryczne może objawiać się: - odczuwaniem bólu przy przepływie prądu, kurczami mięśni (skurcz mięśni dłoni może uniemożliwić samouwolnienie się porażonego) - zatrzymaniem oddechu, zaburzeniami krążenia krwi - zaburzeniami wzroku, słuchu i zmysłu równowagi - utratą przytomności - migotaniem komór sercowych (fibrylacja) - bardzo groźnym dla życia człowieka, gdyż zazwyczaj prowadzi ono do zejścia śmiertelnego - oparzeniami skóry i wewnętrznych części ciała, do zwęglenia włącznie. Bezpośrednio po rażeniu prądem, tzn. po przerwaniu przepływu prądu, może wystąpić wstrząs elektryczny, objawiający się przerażeniem, bladością, drżeniem ciała lub kończyn, nadmiernym wydzielaniem potu, stanem apatii lub euforii. Może również wystąpić obrzęk mózgu i utrata przytomności, połączona z zatrzymaniem krążenia krwi i brakiem oddechu. Skutki te mogą się ujawnić także po pewnym czasie - od kilku minut do kilku miesięcy. Skutki rażenia prądem elektrycznym zależą od: - rodzaju prądu, a więc czy jest to rażenie: prądem przemiennym o małej częstotliwości (15 -100Hz), prądem przemiennym o dużej częstotliwości, krótkotrwałymi, jednokierunkowymi impulsami prądowymi, prądem stałym, - wartości napięcia i natężenia prądu rażeniowego oraz czasu jego przepływu, - drogi przepływu prądu przez ciało człowieka, - stanu psychofizycznego porażonego, - czasu przepływu prądu rażenia, - temperatury i wilgotności skóry, - powierzchni styku z przewodnikiem, - siły docisku przewodnika do naskórka. Impedancja naskórka (skóry) w dużym stopniu zależy od stanu fizycznego naskórka (gruby, cienki, zdarty, suchy, wilgotny, mokry) i od powierzchni styku z zewnętrznym obwodem elektrycznym. Wartość impedancji naskórka nie jest stała i zależy od wartości napięcia dotykowego, zatrzymaniem oddechu, zaburzeniami krążenia krwi, wartości natężenia prądu, częstotliwości prądu, czasu przepływu prądu rażenia, temperatury i wilgotności skóry, powierzchni styku z przewodnikiem, siły docisku przewodnika do naskórka. Wartość impedancji naskórka zawiera się w szerokich granicach - od kilkuset do kilkunastu tysięcy omów. Przy małych napięciach dotykowych (od 0 do 150 V) ma ona znaczny wpływ na impedancję ciała. W miarę wzrostu wartości napięcia wpływ ten jest coraz mniejszy, aż do pomijalnie małego przy napięciach większych niż 150 V. Rezystancja wewnętrzna ciała zależy głównie od drogi przepływu i jest największa przy przepływie prądu na drodze ręka - ręka i ręka - noga (stopa), przy czym jej wartość jest równa około kilkuset omów. Najmniejsza wartość impedancji jest na drodze przepływu prądu ręka - kark. Zależność impedancji naskórka od stopnia zawilgocenia skóry czy częstotliwości prądu też jest zmienna, a więc zmienna jest też impedancja ciała. Przy wilgotności względnej otaczającego powietrza powyżej 75% impedancja ciała nie zależy od impedancji naskórka i jest równa praktycznie tylko rezystancji wewnętrznej. Inne zagrożenia w pracowni kontruktora - oparzenie np. gorącą lutownicą, - zwarcie elektryczne, skutkiem może być oparzenie a nawet nawet pożar, - zapalenie się łatwopalnych cieczy jak np. rozpuszczalnika używanego podczas konstruowania, - zatrucie wynikające z długotrwałego wdychania oparów podczas lutowania, mycia rozpuszczalnikami czy malowania farbami itp. w pomieszczeniu bez właściwej wentylacji, - skaleczenie (nawet bardzo poważne) powstałe podczas np. wiercenia, cięcia piłą czy innymi narzędziami. - inne urazy, których przyczyn może być wiele, nie sposób wszystkiego wymienić. Dlatego proszę o rozwagę i uwagę podczas konstruowania i użytkowania (nie tylko) urządzeń elektronicznych. Nie należy już na wstępie się przerażać, nie o to mi chodziło by kogoś zniechęcać do działania, ale proszę być rozważnym i uważnym, a wiedza o zagrożeniach (nie tylko w pracowni konstruktora) zawsze jest przydatna.
|
1. W opracowaniu korzystałem z artykułów CIOP 2. O udzieleniu pierwszej pomocy zobacz na stronach: ABC Zdrowie, Poradnik Zdrowie lub innych.
projekty audio >> nie tylko lampowe > I bezpiecznie! I zasilacz preampa I wzmacniacz na LM I hybryda słuchawkowa I opóźniacz I ładowarka I płytka drukowana I akumulatory żelowe I porady I oscyloskop I pomiary oscyloskopem I pomiary programem I
|